Monday, 10 February 2025

ISUA ZIRTIRTE CHANCHIN TAWI - Mahmuaka Chhakchhuak

 ISUA ZIRTIRTE CHANCHIN TAWI

- Mahmuaka Chhakchhuak 


SIMON PETERA Isua zirtirte zinga a puipa ber pakhat a ni a, a pa chu Johana a ni. Bethsaida khuaa awm a ni a, Kapernaum ah pawh in a nei nghe nghe a ni. Sangha mana eizawng ṭhin a ni a, Isua a hmangaih avangin Rom khawpuiah amah zawngtute hnenah a inhlan a, 67 AD khan Kross ah a letlingin an khengbet a ni.


ANDRIA Simon Petera nen hian unau an ni a, Pathian thu hrilin ram hrang hrang - Skuthia te, Grik te, Asia Minor te a tlawh a, Ani pawh hi Pathian tana mi huaisen a ni. 69 AD khan Patmos thliarkarah Kross-a khenbeh  a ni. 


JAKOBA Jakoba hi pahnih an awm avangin a ni zawk hi Jakob Liana tih a ni a, Zebedaia fapa a ni. Bethsaida khuaa awm an ni a, Sangha man mi an ni. Isua'n a koh hnuah chanchin ṭha hrilin Jerusalem leh Judai ram velah a zin ṭhin a, 44 AD khan Lal Herod Agrippa I chuan a man a, khandaihin a lu a tansak a ni.


JOHANA ‘Hmangaih Johana’ tih kher a ni ṭhin. Jakoba nen hian unau an ni a, Bible-a chanchin ṭha bu li na leh lehkhathawnte I - III leh Thupuan bu te hi a ziak a ni. 81 - 89 AD laia Kristian tihduhdahnaah an man a, tel soah an thlak a, a thi lo a, Patmos thliarkarah an tan tir leh a, chumi aṭanga a chhuah hnuin 98 AD ah awmlaiin a boral a ni.


JAKOBA Ani hi Jakob Tea an tih zawk a ni. Alphaia fapa a ni a, Galili rama mi a ni. Bible-a Jakoba Lehkhathawn hi a ziak a ni. Kum 94 lai a nih tawhin Isua a phatsan duh loh avangin Jerusalemah an man a, Judate'n  lungin an deng ruih ruih mai a, tichuan a phatsan ngai loh a Pathian hnenah chuan a chawl hahdam ta a ni.


JUDA A hming pakhat zawk chu Thaddaia a ni a, a hming awmzia hi ‘Pathian faka’ tihna a ni. Bible-a Juda Lehkhathawn hi a ziak a ni a, Assuria ram leh Persia ramah te chanchin ṭha a hril ṭhin. 60 AD ah Persia ramah Hreipuiin an chek hlum a ni.


PHILLIPA A hming hi ‘Ngainatawma‘ tihna a ni. Phrugia ramah te, Parthai ramah te, Upper Asia ah te Pathian rawngbawlin a kal ṭhin a, a rawngbawl laiin ringlo mite'n manin Lunginah an tan tir a, chumi hnuah chuan 54 AD ah chuan Herapotis hmunah lungin an denghlum a ni.


BARTHOLOMAIA A ni hi Nathaniela an ti bawk ṭhin. Ṭawngṭai uar mi tak a ni a, chanchin ṭha hrilin a zin nasa hle a, India ram pawh rawn thlenga sawi a ni. A nung chungin a vun an lih sak a, 68 AD ah Albanaah a boral.


MATTHAIA A hming pakhat chu Levia a ni a, Chhiahkhawntu a ni. Chanchin ṭha bu hmasa ber hi a ziak a niin Lalpa tana mi huaisen a ni. Ringtu a nih avangin Jerusalem ah an man a, Lungin an denga, chu mai chu la duhtawk loin 60 AD ah chuan Ethiopia ah a lu an tansak a ni.


THOMA Diduma an ti bawk ṭhin. China ramah te Chanchin ṭha hrilin a han kal a, India ramah a lokir leh a, Mylopore hmunah 72 AD kumah chuan amah dodaltu Hindu hoin a ṭawngṭai laiin Feiin an khawh hlum a ni. 

 

SIMONA Ani hi Kanaan lam mi a ni a, a hming awmzia hi ‘Hriaa zawmtu’ tihna a ni. 60 AD kumah khan Persia ramah Thingzainaa zaibun niin a thi ta a ni.


JUDA ISKARIOTA Cheng 30 a Isua hralhtu kha a ni a, a thiltih avang chuan inchhirin 30 AD chuan Jerusalemah a inawkhlum a, ril tla phungin leiah a tla bawk a ni.

"SAWMA PAKHAT PEK DAN DIK" Hriatapa Sailo

THUPUI:  "SAWMA PAKHAT PEK DAN DIK"


🕎: Malakia 3:10-11   Ka inah eitûr a awm theih nân sâwma pakhat zawng zawng chu thawhlawm inah rawn la rawh u,Vân tukverhte chu hawnsak che uin Malsawmna dawn sên loh khawp hial ka vûr dawn che u nge dawn lo, mi han fiah teh rêng u, Sipaihote LALPA chuan a ti.


11 Eiraltu chu ka khapsak ang che u a, tichuan, in lei rahte chu a tihchhiatsak tawh lo vang che u a, Huana in grêp rah chu a hlam tla ral tawh hek lo vang, Sipaihote LALPA chuan a ti.


 🕎: Matthaia 23:23  Nangni lehkhaziaktu leh Pharisai vervekte u, in chung a pik e! pudina te, mohuri te, zira te chu sawmah pakhat in pe thin a, dan thu pawimawh zawk – felna te, khawngaihna te, rinawmna te chu – in ngaihthah si thin; nimahsela, chung chu asin in tih tur ni, a dangte chu tih thulh chuang lovin.


 🕎: Luka 11:42   Nangni Pharisaite u, in chung a pik e! Pudina te, pardi te, thlai tinreng te sawma pakhat in pe thin a, felna leh Pathian hmangaihna chu in ngaihthah si thin; nimahsela chung chu asin in tih tur ni, a dangte chu tih thulh chuang lovin.


Mizoram awm zawng zawngten sawma pakhat chu kan pe ṭheuh ang chu, amaherawhchu kan pêk dan hi a dik em, a fel em, tih lam hi an ngaihtuah ngai em?


Sawma pakhat kan pêk hian, vân malsawm chu chu kan duh vek ngei ang, vân tukverh hawnga malsawmna dawn chu kan duh vek ang, tin, eiraltu laka min ven pawh kan duh vek ang. Kan pêk dan hi a dik em, tih lam hi ka sawi tum ber chu a ni,


Kan Bible bung leh chang tarlanah hian engnge a sawi,  "Dân thu pawimawh zawk", a ti a, dan thu pawimawh zawkte chu engte nge ni a?


1. Felna.2.  khawngaihna.

3. Rinawmna.

Luka ziakah chuan: 

1.  Felna.

2.  Pathian hmangaihna


Hengte hi alawm kan ngaihthah ṭhin chu,


1. FELNA.  Lal Isuan baptisma a chan dawn khân, Johana hnênah eng thu nge a sawi, kan tih chuan: Felna zawng zawng hlen chhuah hi kan tan a mawi a ni a ti a, Felna chu; I thu pek zawng zawng chu felna a nih avangin, tiin a sawi a,  A thupêk chu kan zawm dik em, kan zawm rinawm em?

2. KHAWNGAIHNA: Khawngaihna hi, a ropui em asin, Pathianin a Fapa mal neih chhun min pe a, kan tan a thi a, chhandamna kan neih theih phah ta a ni. Mi zawng zawng tan.

3. RINAWMNA.: Keimahnia kan awm hian kan rinawm em, ṭhainte nên, pawlte nên chauh em ni kan rinawm, Mahnia rinawm hi a harsa lo hle a, Thupuan chuan thih thlengin rinawmin lo awm rawh, min ti.

4. Pathian Hmangaihna, Pathianin min hmangaih hmasak avangin kan hmangaih a ni tiin Joh ziakah kan hmu a, min hmangaihna chu kan sualte tlân nân a nun min pe a, chu hmangaihna chu alawm Pathian hmangaihna chu, keimah ni pawn kan neih ve a ngaihna chu.


Vân tukverh hawnga mal min sawm theih lohna chhan chu hengte hi kan zawm dik lo va, kan ngaihthah tlat avangin alawm, henghi kan zawma kan tih famkim chuan a dangte chu tih ṭhulh chuang lovin min ti asin, sawma pakhat pawh hi la pek tho tûr a ni.


Dân thu pawimawh zawk hi kan haider lui tlat hi alawm a pawina ber chu.


Hengte Dan Pawimawh zawk hi alawm kan ngaihthah si ṭhin a tih chu, hei vang hian alawm, mal min sawm theih lohna chhan.


Lalpan a thu malsawm rawh se.

Thursday, 11 January 2024

ENGKIMTITHEILO PATHIAN! -TC.Lalramnghaka.

 ENGKIMTITHEILO PATHIAN!

-TC.Lalramnghaka.

Mauh mai a!! Kan Pathian hi ngai nep awm tak maia 'ENGKIMTITHEILO PATHIAN!' tih thupuia han hman tlat mai chu mak in lo ti viau maithei a,a awm tho e,a mak ve bawk reng a ni;mahse hman a ngai a,a ni miau bawk sia lawm le!

Kan Pathian hi Pathian Engkimtitheia a nih thu hi kan hriat dan leh sawi thin dan,Bible-a kan hmuh dan pawh a ni a(Exodus-6:3,Joba-42:2, Thupuan-1:8&4:8 etc.),engkim siamtu pawh a ni bawk (Thupuan-4:11,Isaia-44:24 & 66:2 etc.) a ni. Chuti khawpa thiltithei Pathian ropui,Tuipuisen leh Jordan luipui pawh tikang chat theitu,thingbuk kang miah lova alh tir hluah hluah theitu leh mitthite pawh kaitho theitu,mihring leh nungcha zawng zawngte siamtu leh,lei leh van siamtu,amah ngei pawhin Engkimtitheia, tia inchhàl meuh chuan eng chu nge maw TIHTHEIHLOH a lo neih teh reng le!? Han ngaihtuah mai pawh hian a awihawm loh hial zawk a,a mak èm èm bawk a ni. Chuti tak maia Pathian ropui leh thiltitheiin a tihtheihloh chu eng maw ni a..?? E le.., 'MAHNI A INTIDAM THEI LO,' mawle!! Midangte dam nan mahni leh mahni intitlawmin bawih angin a mihring siamte angin tlàwm takin he khawvelah a lo piang a(Philippi-2:7-8),tlàwm taka rawngbawlin a thiltihtheihna a hmang thin a,mi ten damna an changa,mitthi hial a kaitho a,amah erawh chu a intidam thei si lo!! (Marka-15:31). A va mak em Pathian ruahmanna hi! Mi zawng zawngte kan damna turin tidamtu chu a intidam thei ta si lo a nih chu! Dawta sualtinrènga an hek lài pawhin kan damna turin a thiamthu rèng a sawi thei lo va (Matthaia-27:13,14); beramno talh tura an hruaia ang leh,beram a hmul mèttu hmaa ngawi renga awma ang maiin; a ni,a kà a àng lo(Isaia-53:7) a ni,a makin a ropui teh e kan Lalpa chu.

Keini kohhranhote erawh hi chu mahni kan va intidam nasa thin èm! Kan unau tu emaw damna siam sak ai chuan mahni intihdam hmasak hi kan duh thin a,kan hmanhmawh èm èm thin a nih hi maw! Hetiang tur hi chu a ni lo asin mawle, a hniakhnung kan zui mèk kan Lalpa hi kan entawn tur a ni a. Mahni intidam hmasa lovin,midangte damna kan ngaipawimawhin kan zawng fo thin tur a ni,chu chu kan Lalpa min duhdan pawh a ni tih kan hriatreng a pawimawh khawp mai. Lalpa leh a Kohhran tana kan thawh hona kawngah te hian tlawmna nun nei chunga mahni aia midangte tha zawka ngai thei tur leh, mahni damna ringawt ngaipawimawh hmasa lo va,midangte damna tur ngaihtuah a,an rilru natna leh lungawilohna,an vuivaina te ngaihthlaksak a tidamtu nih theih hi kan tum thin a va pawimawh èm. He nun hi kan neih thin loh avangin Lalpa Kohhran hote hi kan intina pheng phung thin a,hliampui tuàrin kan rùm fo thin a nih hi maw!a pawi thin a ni. Kan unaute damna aia mahni damna kan zawn hmasak thin avangin sualin kan kàrah hem zepin nasa takin hna a thawk thin a,Kohhran chhuahsanna leh inthendarhna hial te a lo thleng thei thin a nih hi,a va pawi thin em! Unau hmangaih Philadelphia inti thin kha midangte damna aia mahni damna tur ngaihpawimawhna sual hnathawh avangin doràl ang maiin kan awm thei thin a nih hi maw! Hawh u,kohhranhote hian kan Lalpa Isuan entawn tur min hnutchhiah pawimawh tak mai,midangte damna tura mahni intidam theilo nun hi a takin i nunpui ila, kan unau hliam tuar an lo awm anih pawha tidamtu ni thei turin i inbuatsaih thar leh teh ang u khai,chu chu ringtuten kan tih awm rèng pawh a ni a,kan Pathianin entawn tur min lo hnutchhiah a ni e.

"Mi dang mah a tidam thin a,mahni a intidam thei si lo!"-Marka-15:31.

"Pathian nihna nei reng mahse mihringte ang chauha lo piangin,bawih anga rawn inngaitlawmin thih thlengin kros a rawn thlang ta; kei misual damna tur a lo ni!"

THIANGHLIMNA : MIPAT HMEICHHIATNA KAWNGAH -Hmangaihnalaltlingzova, Zonuam. North Mizoram District, UPC (NEI)

 

THIANGHLIMNA : MIPAT HMEICHHIATNA KAWNGAH


Nangnin mi hmangaih chuan ka thupekte chu in zawm ang - Johana 14:15
Tupawh mi duh lova, ka thusawite vawng lo chuan thiam loh chantirtu pakhat a nei a ni, ka
thusawi kha, kha mi thu ngei khan, ni kin niah chuan amah chu thiam loh a la chantir ang.
Johana 12:48
Kum 2013 ani a, technology leh communication ten a zir tawh em avangin khawvel a zim
zo tawh a, khawi hmun pawh hi kan ram ang maiin kan hre zung zung tawh mai a, chu chu a
tangkaiin a pawimawh em em mai a, ka sawi tum ber hi IT hmansualna lam nilovin Mipat
hmeichhiatna hmansualna kawng ni mahsela, a bulthut chu media leh information technology
that em vang ani tih hi ka sawi hmasa duh a ni.
Khawvela Entertainment (ennawm) chhuahtu lian leh tluktu reng reng awmlo chu
America rama ‘Hollywood land’ atanga lo chhuak a ni a, he hollywood land hi kum 1920 vela
USA a Los Angeles khawpuia din tan a ni a, kum 1949 khan ‘land’ tih chu paih niin tuna kan
hriadan ber ‘Hollywood’ tih hi alo ni ta a ni. Kan hriatreng atana tha chu he Hollywood hi
ennawm siamna hmun, film industry/movies recording studio ropui tak mai ani a, ram emaw
khua emaw ani lova, entertainment siamna hmun a ni a, he hmun atanga chhuak kan hmuh
thin te hi sap ho nungchang ni lovin, sap ho nungchang anga lang tura film siam chawp a ni. A
tak taka khawlaia inkap a, mi pakhatin rampum a chhanhim te hi atak ni lovin, ‘lemchan’ ani a,
chutiang bawkin zalen taka nula leh tlangval mipat hmeichhiatna hmanna te hi sap ho tihdan
sa hrim hrim nilovin ‘lemchan’ a ni.
Nasa tak maia Entertainment-in culture leh society a control tak mai avang chuan a
thiltihtheihna a nasa ani tih chu zep rual ani ta lova, mi tam takin eizawnna atan an luhchilh ta
a, hollywood chu ram emaw, culture pakhat ang maia ngaih theih khawpin khawvel
dengchhuakin a thang lian ta a, khawvel hnam tin, ramtin chu he ‘hollywood culture’, culture
le
h society tak tak ni miah silo, ‘khawtlang leh nundan hrim hrim’ ang mai, mahse ennawm mai
nisi hian khawi ram pawh hi a rawn chiahpiah chho ta a ni. A thiltihtheihna a nasat em avang
chuan anmahni sapho ngei pawh chu, chu ‘hollywood culture’ chuan a brainwash (thluak suk)
sak zo ta a, khawlaia silai hmehpuahna te, damdawi leh ruihtheihthil tawlhruk leh hmansual
thu ah te, zalen taka nula leh tlangval nichunga mipat hmeichhiatna hman pawisaklohna te a
thlen ta a, chutiang bawkin he culture in a tuam khawvel pum mai chu kan ‘thluak suk’ sak kan
ni zo ta a, nalh taka Pathian pawisawina; Setana hmanraw \ha ber mai ani ta anih hi!
America ram ngei hi Kristian tamna ram ani a, Christopher Columbus-an America ram a
hmuh chhuah kum 1490 chho vel atang khan America ramah hian mi an awm tan tawh a, tih
tham erawh an la ni lova, tin, hemi hma hian red indians te, hnam chekhnawk tete te chu lo
awm tawh mahsela, anni pawh hi tih tham an la ni chuang lova, America alo din tanna tur atana
he rama sulsutu zinga sawi tak mai, group hmasaber mai te chu Pathian thu hriltute anni tlat a
ni. Heng mite hi Edward Winslow-a te niin Mayflower lawng hmangin, kum 1621; Columbusa hnu kum 131 velah america ram hi thleng vein, rinna chu an nun laimu atan an hmanga,
tuipui zinkawng hlauhawm tak chu kaltlangin, sakhaw zalen leh nunthar neih beiseiin khawvel
thar chu an chuangkai a ni. Heng mite hian inremna leh indona tepawh paltlangin, america
ram hi an dinchho ta a, chumi avang chuan america ram hi alo din tan atangin kristianna nen
a kalkawp tlat reng a, kum 1864 atanga kum 1957 thleng kha chuan “In God we trust” (Pathianah
kan innghat) tih hi an pawisa ah pawh chhutkai ani reng thin nghe nghe a ni. Chungte avang
chuan, uluk takin han ngaihtuah la, Pathianin a phalloh, inneih hmaa mipat hmeichhiatna hman
hi america culture anilova, a hnu a hollywood culture, film industry brainwash (thluaksuk) na
mai ani tih hi a fiah hle a ni.

Ni! Kan Pathian hian innei lova mipat hmeichhiatna hman hi a duh loh zawng anih avangin
tirhkohte pawh khan an lo sawi uar thin hle a, kan mizo bible ah hian ‘inngaihna’ ti tein ziah a
ni tlangpui a, a ril lovin, a ngaihpawimawhawmlo hmel hle in a hriat a, saptawngah chuan,
‘fornication’ tiin sawi ani a, chumi awmzia chu, ‘innei ni si lova mipat hmeichhiatna hman’
tihna a ni. Chu chuan, ‘nula leh tlangval nih laia mipat hmeichhiat hmante’, ‘nupui emaw pasal
emaw neilaiin midang a mutpuite’ leh ‘pawngsualte’ a huam vek a, eng anga in hmangaiha,
innei mai tur pawh nise, “innei” ni lova, inneih hma a mipat hmeichhiatna hman hrim hrim
hi fornication (inngaihna) chu ani a, chu chu Pathian ngaiha sual a ni.
Thuthlung thar bikah chuan, I Kor 7:2 thu a “Nimahsela inngaihnate a awm thin avangin
mipain nupui bik nei theuh sela, hmeichhia pawhin pasal bik nei theuh rawh se.” tih ziak a,
“inngaihna” a tih hi “innei ni si lova mipat hmeichhiatna hman” a ni a, “mipat hmeichhiatna
hman an duh chuan inneih tur a ni” tihna a ni. Bung 6:17 thu a, “Lalpa zawm erawh chu
amah nen thlarau pumkhat an ni. Inngaih hi tlansan rawh u. Mihring thil tihsual tinreng hi
taksa pawn lamah a ni; mi ngaih hmang erawh chuan ama taksa chungah thil a tisual a ni.” tih

thu a “inngaihna” tih pawh hi “innei ni si lova mipat hmeichhiatna hman” tho ani a, Hebrai
13:4 thu “Mi zawng zawng zingah inneih hi chawimawiin awm sela, khum pawh tihbawlhhlawh
lovin awm rawh se; inngaite leh uirete chu Pathian in a ngaihtuah dawn si a” tih thu a,
“inngaihna” tih pawh hi “innei ni si lova mipat hmeichhiatna hman” tho ani bawk a ni. (Mathaia
5:27-32; 15:19-20; 19:9, Mark 10:11-12, Luka 16:18, I Kor 5:1; 6:9-13; 10:13, Galatia 5:19-
21, Eph 5:3, Kol 3:5, I Thes 4:3-4, I Tim 1:10, Juda 1:7,Thupuan 9:21; 21:8; 22:15).
Mark 7:20-23 ah chuan, “Tin, amah vekin, “Mihring kawchhung ata lo chhuak chuan,
chu ngei chuan mihring a tibawlhhlawh thin a ni. Kawchhunga mi, mihring thinlung atangte
chuan ngaihtuahna sualte a lo chhuak si thin; inngaihna te, rukrukna te, tualthahna te, uirena
te, awhna te, sualna te, bumna te, hurna te, itsikna te, sawichiatna te, chapona te, atna te hi;
chung thil sual zawng zawngte chu kawchhung atangin a lo chhuak a, mihring chu a
tibawlhhlawh thin,” tih ziak a ni.
Leviticus 11:45 ah chuan Pathian chuan “In Pathian ni tura Aigupta ram ata hruai chhuak
chhotu che u LALPA chu ka ni si a: kei ka thianghlim si a, chuvangin nangni pawh in
thianghlim tur a ni.” tih hi a sawi a, Pathian chu a thianghlim a, amah ringtu chu a thianghlim
tur ani tih hi Pathian thuchhuak a ni. Hei chiah chiah tho hi Thuthlung thar hunah Petera
chuan a lehkhathawn pakhatna bung 1:16 ah chuan ““Nangni in thianghlim tur a ni, kei ka
thianghlim si a” tih ziak ani” tiin a rawn sawi nawn leh bawk a ni. Pathian ringtu leh Pathian
hmangaihtu chuan a thupek hi kan zawm ngei ngei tur ani a, thupek zawm silo chu hmangaihtu
a chhiar tlak ani ngai lo. “Nangnin mi hmangaih chuan ka thupekte chu in zawm ang” (John
14:15) tih ziak a ni.
Chuvang chuan Bible hian chiang takin innei ni silova mipat hmeichhiatna hman hi a lawm
lo ani tih a chiang a, lawm loh ahnehin “sual”-ah a ngai zawk ani tih kan hmu a ni. Tirhkoh Paula
chuan I Kor 6:9-10 ah “mi fel lote chuan Pathian ram an luah lo vang tih in hre lo em ni le? Bumin
awm suh u; inngaih hmangte emaw, milem betute emaw, uirete emaw, mi hurte emaw,
mawngkawhurte emaw, ruk hmangte emaw, mi duhamte emaw, zu ruih hmangte emaw, mi hau
hmangte emaw, hleprute emawin Pathian ram an luah lo vang” tiin a sawi nghe nghe a ni.
Kan hriatloh lai hian kan thluak suksak kan ni thei a, mi brainwash (thluak suk) anih
chuan, thil pawi chu a pawina a hrelova, thianglo chu a thianlohna a hre tawhlo thin a, chu chu
bumna chu a ni. Evi pawh kha ei loh tur thei kha, ‘ei rawh’ tih ani lova, thiam taka thlemin, a
thluak suk ani a, ei kha a pawina a hre talo mai a ni!, chu chu setana thiamthil, thiltithei tak mai
chu a ni. Khawvel chu eng kawng pawhin a kal thei a, thiamna leh finna a pun zel dawn avangin
nundan leh hawiher te pawh a danglam zel thei anga, amaherawh chu kan Pathian thu erawh
a pangngai reng dawn a ni. Keini kristian, Pathian ringtu leh hmangaihtu, Lalpa Pathian chu
thinlung zawng zawng, rilru zawng zawng leh chakna zawng zawnga hmangihtute tan chuan
buaina tur reng reng hi awm awmlo tak a ni! Khawvel hi kan Pathian anih loh avangin; kan
Pathian thu hi kan zawm tlat tur chu ani si a. Khawvel a danglam avangin a thu hi a inher
danglam ve lova, a thu ah ngei hian lo kal lehin, a thu ngei hmang hian ro ala rel dawn tih kan
hre si a.

Hmangaihnalaltlingzova, Zonuam.
North Mizoram District, UPC (NEI)

UPC LEH THUTHLUNG Lh Puia Thawmte

 

UPC LEH THUTHLUNG

Lh Puia Thawmte

Pentecost harh thar lehna lo thlen dan hi ka rilru ah a riak reng maia, a ropui ka ti in ka ngaihtuahna tam tak a luah thin. Pentecost ni ah kohhran lo ding tanin kohhran kal zel chu zirtirna dik lovah tlu lut in Chhandamna thuthlung chu nek chep a awm in alo bil bo ta ani.

Kum 1900 ah Parhaman Bethel collage a dina, he skul ah hian  Bible chauh lo chu zirlaibu dang reng reng an hmang lova, an zirdan pawh subject pakhat an thlanga chu an subject thlan chu Bible in engtinnge a sawi tiin Bible ah an zawng thin ani. Tum khat chu Thlarau Thianghlim chungchang an thlanga, an zawhna chu Bible in Thlarau Thianghlim baptisma chang hi engtinnge a sawi tih ani. Parhama chu ni engemaw zat a kal bo va, alo haw chuan a zirlaite chu a ko khawma Thlarau Thianghlim baptisma chan hi Bible in a awm ngei tih engtinnge a hriattir tih zawhna chhanna sawi turin a phut a. An lo chhanna a in ang veka, miin Thlarau Thianghlim baptisma an chang tih chiang taka a lanna chu tawnghriatlohvin an tawng tih hi ani. Kum 1901 january ni khat ah zirlai Agnes Osman-i chungah Thlarau Thianghlim lo thleng in tawnghriatlohvin alo tawng ta ani. Midang chungah pawh lo thleng chho zelin pentecost harhna chuan hmun hrang hrang alo tuam ta zel ani.

Thlarau Thianghlim an chan chuan thutak ah hruai lutin Isua chauh hi Pathian ani a, a hminga baptisma chan hi chhandamna ani tih te an lo hriat phah ta ani. Tichuan  Pathian thuthlunga awm te chuan united pentecostal church hi an lo din ta ani. Pathian thu hi thlarauva tanga hriatfiah anih zia lo lang chhuakin Thlarau changtute chuan kum tam tak rah beh leh phum bova awm tawh  Pathian thuthlung chu an lo hrefiaha, kohhran chu tundin in alo awm leh ta ani. He chhandamna thu an lo hriat theih na hi Thlarau an dawn Pathian Thlarauvin thutak a a hruai luh vang ani.

Thuthlung ropui tak mai hi khawvel finna leh thiamna ten a hmu chhuak zo lova, finna leh thiamna hmanga hmuh theih lah ani hek lo. He khawvel roreltute leh mifing tam tak ten an hriatloh hi Paula chuan Pathian Thlarauvin min hriattir ani tiin min hrilh. Thlarau chuan engkim a chhui chhuak thin Pathian thuril pawh. Thlarau hriattirna lo hi chuan hmuh theih ani lo, trinitarian te chuan Theological collage ropui tak tak ah Pathian thu an zira, tawng bul lam Hebrai, grik tawng te nen nasa takin an zira mahse an zir chhuak thei reng reng lo.

Pharisai leh saddukai, lehkha ziaktu te leh dan hremi te pawn Pathian thu hi nasa takin an zira an ziak chhawng thina, Mosia lehkhabute, Fakna hlabute, Zawlnei lehkhabute hi an hria in an an zira an ziak chhawng thin. Mahse an beisei Kristan hreawm a tuar anga mitthi zing ata a tholeh anga ama hminga simna leh sual ngaihhnathiamna thu Jerusalem khua atanga hnam tin hnena hril tur tih hi an hre phak reng reng lo. Pathian thu hriat nana an thinlung a tih fin sak a zirtir, mifing ni lem lo te kha chuan an hria anih kha. Pathian thu hi a nunga thilatithei a,mihring finna atanga hriat ngawt theih ani lo Thlarau hriattirna atang hriat chi ani. A ZIAK HRIAT NGAWT ANI LOVA, HRIATFIAH A NGAI A NI.

Thuthlung neitute hi midang lam kan ni tih hi kan hriat reng a pawimawh. Kohhran dang te chuan tawnghriatloh te, zion hlapui te hi ngai nep mahse Lalpa Isua min pek ani a, kan zahpui tur ani lo. Theological collage ropui tak tak nei in BD,M.Th, D.Th etc te nei in Bible leh a chheh vel nasa tak pawn zir mahse thuthlung hi an zir chhuak ngai lova,Thlarau hriatfiahna tello chuan an zirna hian awm zia a nei lo. Pathian thu a pawimawh em em chu chhandamna thu hi ani a, chhandam nih hi kan tum ber pawh ani. Chhandama kan awm theihnana Thuthlung ropui tak min siam ah hian ding nghet tlat ila, midangte chhandama an awm theih nan chanchintha hi i puang zel ang u. Thuthlung ah kan awm a, sual lak ah in thiar fihlim in tisa thiltih thlarauvin ti hlum ila, thianghlim taka nung in thilpek ah thahnem ngai ila thiltha iti ang u. Hei aia pawimawh chuang a awm lo, thuthlung ah kan awma , kan nun atana pawimawh fuihna thu chu lehkhathawn ah a awma,vandaifim thlarau kan in a a par kan tlan thin, kan chhehvel kohhran te nen kan in ang lo. An zirna hi awh viau a ngai love, chhandamna pawh phak zirtirna hmun ani lo. Kan kohhran in thuthlung pawh phak zirna hmun CBC kan nei e.

NI 3 LEH ZAN 3 Evan. K. Vanlalhlimpuia Bawngkawn

 NI 3 LEH ZAN 3 

Evan. K. Vanlalhlimpuia Bawngkawn  

Chanchintha ziak hrang hrang Marka, Luka leh Johana te hian Isua Krista hi Kût leh Sabbath atana an inbuatsaihna ni (Zirtawpni), a thih dar atanga reilo te, a thihni vêkah hian an phum tih min hrilh vek a (Marka 15:37-47 ; Luka 23:53-56 ; Johana 19:31). tin, kar khata ni hmasaberah a tholeh a ni tih hi chiang takin an sawi bawk. Chuti a nih si chuan engtinnge Jona chhinchhiahna anga ni thum leh zan thum lei kawchhungah a awm theih ang? Engatinge Isua khan a ni li (4) ni ah nilova, nithum tukah ka tho leh ang a tih tak daih?(Ni thum leh zan thum hi kan pakla hisap ang taka ni tur chuan chuan ni li (4) ni a a thawh a ngai ngei ngei a ni) Hei hian enge a tum a, enge a awm zia? a ngial ngan taka nithum, darkar 24 theuh a sawina a ni em? Nge engtik emaw chhung hun bik, entirna hmanga sawina mai a ni zawk?  Thuthlung Hlui lamah kan en chuan Isua Krista’n “ni thum leh zan thum” chhinchhiahna a sawi anga hun chhiarna hi tawng kauchheh pakhat, nikhat atana darkar 24 chiah chiah kawk kherlo, ni pumhlum kherlo pawh nikhata chhiar fo a ni tih kan hmu a, he thu hmanga Juda ten an sawi awmzia leh an kawh tir thin hi anmahni, Juda te chhiardan leh chhût dan mil zela an sawi thin a ni. Juda te zingah an in zirtirna thu pakhat chu hunbi an chhiar reng reng hian ni pumhlum kherlo pawh nikhat a pawm zel tur a ni tih a ni. Isua Krista kha Zirtawpni dar 3 vela thi ah ngaih a ni a, chuti a nih chuan dar 6 rik hma (Sabbath in tan hma) in darkar thum chhung ruang sawngbawla phum fel theihna hun an nei tihna a ni. Hetih hunlai hian Rome ho hian darkar khat tlinglo zelah hian ruang pakhat hi phum turin an peih hman a, darkar khat a ral meuh chuan an phum hman ngei ngei thin tih chanchin ziakna ah kan hmu bawk. Juda te Talmud leh Babylonian Jerusalem Talmud (Judate Commentary) chuan nikhat huamchhung a nih phawt chuan engtik chhung (period) pawh nise, nikhat pumhlumah chhiar/pawm vek a ni tih a sawi bawk.  Chuti a nih chuan Judate chhutdan leh hisap danah chuan Zirtawpni, Isua thih hun (tlai dar 3 vel) atanga nitlak hma zawng kha chu eng anga rei emaw reilo emaw pawh nise ni pumhlum (ni khat leh zan khat anga chhiar tur) a ni nghal hrim hrim tihna a nih chu. Tichuan, Zirtawpni zan dar 6 atanga Inrinni dar 6 thleng chu ni khat leh zan khat a ni leh bawk a, Inrinni zan atanga Pathianni (Sunday) thleng khan nithum ni a pumhlum a chhiar a ni vek ta a ni tihna a lo ni ta. Chuti a nih chuan Isua Krista kha thlanah khan Zirtawpni hun thenkhat, (part of Friday) Judate hunbi chhiar danah ni pumhlum a awm a, Inrinni pumpui (a nihnih ni) a awm leh a, Inrinni tlai nitlak atanga Sunday thleng (ni thumna) a awm leh bawk. Tichuan, a thihni, Inrinni leh a thawhleh ni Sunday chu ni pumhlum a an chhiar vek chuan nithum leh zanthum famkimin, he “ni thum leh zan thum” tawngkam hi entirna nei tawng kauchheh (idioms) pakhat ve mai, darkar 24 tling kher kher lam nilo tih a chiang ta hle a nih chu.  Chumi tichiang leh zual tur chuan Thuthlung Hlui lama an hun chhiar dan thenkhat hi i han en leh lawk teh ang. Genesis 42:17 ah chuan Josefa khan a unaute kha nithum a tan tir tih kan hmu a, mahse a châng (verse) dawt leh atanga kan chhiar chhunzawm zel chuan “ni thum” tân tir tih nisi khan a nithum niah chuan a unaute chu a bia a, a chhuahtir tih kan hmu. Tin, I Samuela 30:12,13 kan en leh chuan châng 12 ah “ni thum leh zan thum chaw ei lo leh tui in lo a ni si a” tih kan hmuh laiin chang 13 ah chuan zan lam sawi lang tawh hauh lovin, a ni thum chiah sawiin “ni thum a ni ta a, ka dam loh avângin ka puin min kalsan ta mai a ni” a ti leh daih bawk. Chutiang tho chuan chanchintha ziak hrang hrang a Isua Krista hunlaia “ni m leh zan thum” kan hmuh fo ang hi a awmzia takah chuan nikhat pumhlum, ni hnih hun thenkhat (part of the other two days) leh zan hnih chiah kha “ni thum leh zan thum” a chhiar thin a ni tih Estheri lehkhabu ah pawh hetiang hian kan hmu. Estheri 4:16 ah “keimah avângin chaw nghei ula, ni thum leh zan thum engmah ei lo leh in lovin awm rawh u” a ti a, mahse 5:1 ah chuan “Tin, ni thum ni chuan heti hi a ni a, Estheri chuan a lal silhfen a inbel a, lal rorêlna in zawn taka lal in hung chhûngah chuan a va ding a” tih kan hmu leh daih thung. Estheri hi a nithumni ah a inlan a nih si chuan pakla hisap chuan nihnih leh zan hnih chiah a ni tihna a ni. Ni thum leh zan thum hi literally a darkar 24 chu nise, Estheri hi a ni li (4) naah a inlan chauh tur a ni. Chu chuan chiang taka a tihlan chu he thu “ni thum leh zan thum” tih hian darkar 24 pumhlum thak thak lam a kawk kher lova, Jewish Idioms mai a ni tih hi a ni. Hetiang ang tho hi II Chro 10:5,12 ; I Lalte 20:29 leh Luka 2:21 a kan hmuh te hi an ni. “Jona kha nghapui kawchhungah ni thum leh zan thum a awm angin mihring fapa pawh hi lei kawchhungah ni thum leh zan thum a awm bawk tur a ni” tih thu hi hunbi chiah chiah sawina lam ni lovin entirnei tawngkam mai a ni.  Anmahni Juda te ngei pawh hian Isua thusawi hi hre rengin roreltu an thurawn a, chumi ang chuan thlân kha nithum ni a thlen hma zawng sipaite him taka vêntir an ni. Juda te hian Isuan ni thum leh zan thum tih a sawi lai hian engvangin nge zan thum a tlin theih nan a nithum ni hian zan an vên thlen tir loh a, engvangin nge ni li (4) na thleng lova nithum ni thleng chauh vêntir tura an thurawn? A chhan chu anmahni Juda te pawh hian ni thum leh zan thum tih hi darkar 24 thiau, ni pumhlum, zan pumhlum kher kherah an ngai lova, an dân pangngai anga awmze neia an tawng kauchheh mai a ni tih hi a ni.

HMANGAIHNA RAM

 HMANGAIHNA RAM.........

"Aw.., Hmangaihna, hmangaihna ram Zion tlang mawi chu,aw lo èng tawh rawh. Van Jerusalem khawpui thar nuama lèngte zawng chuan lungngaihna biahthu reng reng hi an sawi ngai tawh lo,ka Lal lenna ram mawia lèngte zawng chuan..."

tiin hla siamtu chuan nghakhlel takin Lalpan a hmangaihte ram a buatsaih lo la thleng tur chu thlirin a au a.

Ni e,ringtute chuan Hmangaihna ram Zion hi ngaiin kan kùr thin a,kan beisei leh nghahfak a ni a,a ram ngaih hian kan ngai thin a ni ti ru maw? Chu Hmangaihna Ram Zion,van Jerusalem tharah chuan natna leh lungngaihna te,itsikna leh elrelna te,inhuatna leh inhmelmàkna te a awm tawh dawn si lo va,a nuamin a hlimawm anga,a hahdam thlakin a thlamuan thlak dawn èm avangin nghakhlel taka auh ruai ruai mai pawh a awm a ni e.

Amaherawhchu,Kohhran hote hian, he hmangaihna ram lo la thleng tur hi nghakhlel taka thlira,chumi hun lo thleng tura innghat ringawt lo hian ringtu nun kawng kan zawh mèk lai hian hmangaihna rama chengte awmdan tur hi ataka hman theih chin kan nei ve reng lo maw?? Chutiang tur chuan inbuatsaih theuh ila,a takin nunpui ila,a va nuam dawn em! Chutiang a nih chuan he leiah hian Hmangaihna ram chu kan lo tem lawk thei reng mai dawn a lo ni.

Hmangaihna hi a pawimawh si a,Pathian thu pawhin a ngaipawimawh èm èm a ni. Tun hunah hian Kohhran hote hian kan thlahthlam ta hle mai niin a lang a,a pawi èm èm a ni. Tirhkoh Paula chuan, "Mihring tawng te leh van tirhkoh tawngte in thu sawi mah ila,hmangaihna ka neih si loh chuan dàr-ri mai mai emaw, dàrbenthek-ri mai mai emaw ka lo ni ang. Tin,thuhril theihna neiin, thuruk zawng zawng leh hriatna zawng zawng hre vek mah ila,tlàng sawn theihna khawp hial rinna famkim nei mah ila, hmangaihna ka neih si loh chuan eng mah ka ni lo vang.(1Korinth-13:1-2), a lo ti tawp mai a ni. Chuvangin, ringtu nun leh hmangaihna hi a inzawm tlat a,a taka kan hman theuh chuan kan inunauna a nghet anga,thawhhona a tha anga,kohhran a lo hlim anga,Hmangaihna Ram chu he leiah pawh hian kan lo chen lawk thei mai dawn a ni.

Pathian thu chuan, "Pathian chu hmangaihna a ni si a;Tu pawhin Pathian a hmangaih chuan a unau pawh a hmangaih bawk tur a ni," (1Johana-4:8&21) a ti a ni. Chuvangin,Lalpa thuthlung vanga insuihkhawm,unau hmangaih Philadelphia inti thinte hian hmangaihna kan thlahthlam mèk tawh hi kan tih nun thar leh a va tul em. Amaherawhchu,unau inhmangaih tur a ni tih a nih reng lai hian Pathian thu in a tum loh zawk hmangaihna mangkhàwng,Setana thang kam,Thlarau Thianghlim phena inngaihzàwnna lakah erawh chuan kan awh lohna turin kan fimkhur a trul èm èm thung si a ni. He thangah hian mi tam tak an lo awk tawh thin a,Thlarau Thianghlim phena thlarau sual hnathawh ruk chu do zo lo vin,mualpho takin an tluk phah thin a,a pawi èm èm a ni. Paula chuan, "Hmangaihna chu vevèkna tel lovin ni rawh se,"(Rom-12:9) tiin a sawi a ni.  Pathian atanga chhuak hmangaihna dik tak chu-a che mawi lo lo va,mahni hmà a sial lo va,a dawhthei a,a itsik lo va; a infak lo va,a uang lo va,a thinur duh lo va,sual lamah a ngaihtuah lo va; fel lohnaah a làwm lo va,thutak erawh a lawmpui thin a (1Korinth-13:4-6) ni. He 'Inhmangaihna bik ram' erawh hi chu Pathian thil tum leh Pathian thuin a kawh pawh niin a lang lo va,"Duh takte u,i inhmangaih tawn theuh vang u," (1John-4:7) a ti zawk a ni. Chuvangin, kohhran hote hi a bikte te a inhmangaih thliah thliah tur ni lovin,kan zavaia inhmangaih tawn theuh tur kan ni zawk a ni. Chutianga kan inhmangaih tawn theuh a nih ngat chuan rawngbawl ho a nuam anga,Kohhran pawhin hmà a sawn anga,a hlim pawh kan hlim ngei ang.

Hmangaihna hi kan Pathian hian a lo ngai pawimawh èm a ni. "Heng pathum- rinnate,beiseinate,hmangaihnate hi a awm reng ang; tin,hengah te hian a ropui ber chu hmangaihna hi a ni," (1Korinth-13:13) tiin a lo sawi a. Chu Hmangaihna chu um zel turin min chah  (1Korinth-14:1) bawk a ni. Chuvangin,kohhran hote hian, hmàna inhmangaih dial dial kohhran nia miten min lo hriat dan thin kha chhawm nung tha leh ila,sawichhiata kan awm lohna turin i dinthar leh teh ang u hmiang.  Chutichuan he kan khualzinna rama kan chàm chhung pawh hian kan beisei ram,rinna mita kan thlir thin, hmangaihna ram nun chu tem lawkin,Kohhran hi 'HMANGAIHNA RAM' nuam takah kan siam anga,hlim takin Lalpan amah hmangaihtute tana a buatsaih,hmangaihna ram Zion tlàng mawi chu panin kan kal ho dial dial dawn alawm.

"Pathian chu Hmangaihna a ni si a (1Johana-4:8).

A UPA ZAWKIN A NAUPANG ZAWK RAWNG A BAWL ANG. Lalramenga

 A UPA ZAWKIN A NAUPANG ZAWK RAWNG A BAWL ANG..  Essauva leh Jakoba chungchang sawina a ni a, Essauva ka hua, Jakoba ka hmangaih tiin Lalpan...