Thursday, 11 January 2024

NI 3 LEH ZAN 3 Evan. K. Vanlalhlimpuia Bawngkawn

 NI 3 LEH ZAN 3 

Evan. K. Vanlalhlimpuia Bawngkawn  

Chanchintha ziak hrang hrang Marka, Luka leh Johana te hian Isua Krista hi Kût leh Sabbath atana an inbuatsaihna ni (Zirtawpni), a thih dar atanga reilo te, a thihni vêkah hian an phum tih min hrilh vek a (Marka 15:37-47 ; Luka 23:53-56 ; Johana 19:31). tin, kar khata ni hmasaberah a tholeh a ni tih hi chiang takin an sawi bawk. Chuti a nih si chuan engtinnge Jona chhinchhiahna anga ni thum leh zan thum lei kawchhungah a awm theih ang? Engatinge Isua khan a ni li (4) ni ah nilova, nithum tukah ka tho leh ang a tih tak daih?(Ni thum leh zan thum hi kan pakla hisap ang taka ni tur chuan chuan ni li (4) ni a a thawh a ngai ngei ngei a ni) Hei hian enge a tum a, enge a awm zia? a ngial ngan taka nithum, darkar 24 theuh a sawina a ni em? Nge engtik emaw chhung hun bik, entirna hmanga sawina mai a ni zawk?  Thuthlung Hlui lamah kan en chuan Isua Krista’n “ni thum leh zan thum” chhinchhiahna a sawi anga hun chhiarna hi tawng kauchheh pakhat, nikhat atana darkar 24 chiah chiah kawk kherlo, ni pumhlum kherlo pawh nikhata chhiar fo a ni tih kan hmu a, he thu hmanga Juda ten an sawi awmzia leh an kawh tir thin hi anmahni, Juda te chhiardan leh chhût dan mil zela an sawi thin a ni. Juda te zingah an in zirtirna thu pakhat chu hunbi an chhiar reng reng hian ni pumhlum kherlo pawh nikhat a pawm zel tur a ni tih a ni. Isua Krista kha Zirtawpni dar 3 vela thi ah ngaih a ni a, chuti a nih chuan dar 6 rik hma (Sabbath in tan hma) in darkar thum chhung ruang sawngbawla phum fel theihna hun an nei tihna a ni. Hetih hunlai hian Rome ho hian darkar khat tlinglo zelah hian ruang pakhat hi phum turin an peih hman a, darkar khat a ral meuh chuan an phum hman ngei ngei thin tih chanchin ziakna ah kan hmu bawk. Juda te Talmud leh Babylonian Jerusalem Talmud (Judate Commentary) chuan nikhat huamchhung a nih phawt chuan engtik chhung (period) pawh nise, nikhat pumhlumah chhiar/pawm vek a ni tih a sawi bawk.  Chuti a nih chuan Judate chhutdan leh hisap danah chuan Zirtawpni, Isua thih hun (tlai dar 3 vel) atanga nitlak hma zawng kha chu eng anga rei emaw reilo emaw pawh nise ni pumhlum (ni khat leh zan khat anga chhiar tur) a ni nghal hrim hrim tihna a nih chu. Tichuan, Zirtawpni zan dar 6 atanga Inrinni dar 6 thleng chu ni khat leh zan khat a ni leh bawk a, Inrinni zan atanga Pathianni (Sunday) thleng khan nithum ni a pumhlum a chhiar a ni vek ta a ni tihna a lo ni ta. Chuti a nih chuan Isua Krista kha thlanah khan Zirtawpni hun thenkhat, (part of Friday) Judate hunbi chhiar danah ni pumhlum a awm a, Inrinni pumpui (a nihnih ni) a awm leh a, Inrinni tlai nitlak atanga Sunday thleng (ni thumna) a awm leh bawk. Tichuan, a thihni, Inrinni leh a thawhleh ni Sunday chu ni pumhlum a an chhiar vek chuan nithum leh zanthum famkimin, he “ni thum leh zan thum” tawngkam hi entirna nei tawng kauchheh (idioms) pakhat ve mai, darkar 24 tling kher kher lam nilo tih a chiang ta hle a nih chu.  Chumi tichiang leh zual tur chuan Thuthlung Hlui lama an hun chhiar dan thenkhat hi i han en leh lawk teh ang. Genesis 42:17 ah chuan Josefa khan a unaute kha nithum a tan tir tih kan hmu a, mahse a châng (verse) dawt leh atanga kan chhiar chhunzawm zel chuan “ni thum” tân tir tih nisi khan a nithum niah chuan a unaute chu a bia a, a chhuahtir tih kan hmu. Tin, I Samuela 30:12,13 kan en leh chuan châng 12 ah “ni thum leh zan thum chaw ei lo leh tui in lo a ni si a” tih kan hmuh laiin chang 13 ah chuan zan lam sawi lang tawh hauh lovin, a ni thum chiah sawiin “ni thum a ni ta a, ka dam loh avângin ka puin min kalsan ta mai a ni” a ti leh daih bawk. Chutiang tho chuan chanchintha ziak hrang hrang a Isua Krista hunlaia “ni m leh zan thum” kan hmuh fo ang hi a awmzia takah chuan nikhat pumhlum, ni hnih hun thenkhat (part of the other two days) leh zan hnih chiah kha “ni thum leh zan thum” a chhiar thin a ni tih Estheri lehkhabu ah pawh hetiang hian kan hmu. Estheri 4:16 ah “keimah avângin chaw nghei ula, ni thum leh zan thum engmah ei lo leh in lovin awm rawh u” a ti a, mahse 5:1 ah chuan “Tin, ni thum ni chuan heti hi a ni a, Estheri chuan a lal silhfen a inbel a, lal rorêlna in zawn taka lal in hung chhûngah chuan a va ding a” tih kan hmu leh daih thung. Estheri hi a nithumni ah a inlan a nih si chuan pakla hisap chuan nihnih leh zan hnih chiah a ni tihna a ni. Ni thum leh zan thum hi literally a darkar 24 chu nise, Estheri hi a ni li (4) naah a inlan chauh tur a ni. Chu chuan chiang taka a tihlan chu he thu “ni thum leh zan thum” tih hian darkar 24 pumhlum thak thak lam a kawk kher lova, Jewish Idioms mai a ni tih hi a ni. Hetiang ang tho hi II Chro 10:5,12 ; I Lalte 20:29 leh Luka 2:21 a kan hmuh te hi an ni. “Jona kha nghapui kawchhungah ni thum leh zan thum a awm angin mihring fapa pawh hi lei kawchhungah ni thum leh zan thum a awm bawk tur a ni” tih thu hi hunbi chiah chiah sawina lam ni lovin entirnei tawngkam mai a ni.  Anmahni Juda te ngei pawh hian Isua thusawi hi hre rengin roreltu an thurawn a, chumi ang chuan thlân kha nithum ni a thlen hma zawng sipaite him taka vêntir an ni. Juda te hian Isuan ni thum leh zan thum tih a sawi lai hian engvangin nge zan thum a tlin theih nan a nithum ni hian zan an vên thlen tir loh a, engvangin nge ni li (4) na thleng lova nithum ni thleng chauh vêntir tura an thurawn? A chhan chu anmahni Juda te pawh hian ni thum leh zan thum tih hi darkar 24 thiau, ni pumhlum, zan pumhlum kher kherah an ngai lova, an dân pangngai anga awmze neia an tawng kauchheh mai a ni tih hi a ni.

No comments:

Post a Comment

A UPA ZAWKIN A NAUPANG ZAWK RAWNG A BAWL ANG. Lalramenga

 A UPA ZAWKIN A NAUPANG ZAWK RAWNG A BAWL ANG..  Essauva leh Jakoba chungchang sawina a ni a, Essauva ka hua, Jakoba ka hmangaih tiin Lalpan...