Sunday, 16 February 2025

ENGTINNGE KAN HRIATZUI ZEL DAWN? - Mahmuaka Chhakchhuak

 ENGTINNGE KAN HRIATZUI ZEL DAWN?

- Mahmuaka Chhakchhuak



Khawvel ram ropui America ram hruaitu ber President hi an mipuite hian an lo ngaisangin an lo dah chungnung thin hle a. Tunhma lamah khan a kohna hming atan hian ‘His Excellency’, ‘His High Mightiness’, ’His Elective Majesty’ tih leh ‘His Highness of President of the United State of American and the Protector of Her Liberties’ tihte chu a hming atan leh a nihna sawina atana hman turin an lo ngaihtuah tawh thin. A tawpah erawh ‘The President of the United States’ tih chu lungrual taka pawm a ni ta a, vawiin thlenga hman ala ni. Vawiin thleng hian US chuan ram hruaitu lu ber leh thuneitu ber President 46 an nei tawh a, chung US President tinte chu anmahni hunlai theuhah sawizui an ni thin. Danglam bikna pawh an nei theuh a, a tha lama emaw a chhe lamah pawh sawi zui an ni theuh a, chung zinga a langsar zual tlem han tarlang ila;  


George Washington: April 25, 1789-a America President hmasa ber atana lakluh a nih atangin a kohah mawhphurhna sang tak a awm tih a hre nghal a. A thinlung leh a ngaihtuahna zawng zawng mai ni loin a tisa zawng zawng lam nen ram rawngbawl turin a inhlan nghal a ni. Vawiin thleng hian Revolutionary War laia hruaitu a nihna leh sorkar nghet leh hnathawk thei din tura a beihna avangin zah a hlawh hle. A rinawmna leh mawhphurhna chak taka a hlen thin avangin hriat zui reng a ni. 


Abraham Lincoln: A ni pawh American President 16-na niin Civil War laia a hruaitu nihna leh saltanna tihbo a tumna avangin US chanchina President ropui berte zinga mi anga ngaih a ni. A thusawi thiamna leh a thusawi hmanga mi fuih thiamna avangin hriat hlawh tak a ni bawk a. A thusawi ropui ber ti hiala an sawi chu Nov. 19, 1863 chawhnu lama Gettysburg-a thumal 257 lek hmanga a sawi chu niin chutah chuan heti hian thutawpna a hmang a – He ram hian Pathian hruaina hnuaiah Zalenna tha zawk leh tluantling zawk nei sorkar; Mipuite din leh mipui te’n an duh anga an duan; mipui tana thawk zel tur sorkar chu he lei atang hian tihchhiatin a awm leh tawh ngai lo ang tiin. He thu hi America-a tualchhung Indona thlen laia a sawi a niin America chanchinah thusawi ropui bera sawi a ni nghe nghe. 


Franklin D. Roosevelt: A ni pawh American President 32-na niin Great Depression leh Indopui II-na laia hruaitu a nihna avanga hriat hlawh a ni. New Deal a kalpui a, hei hian economy a tichak a, Indopui avanga mipui nunau hrehawm tuarte tan chhawmdawlna a pe bawk. Indopui II-naah pawh Allies-te hnehna chang turin a pui bawk. Atlantic tuipui chung ngeia Atlantic Charter, British leh America thuthlung pawh kha amah leh Winston Churchill ngeiin Aug. 14, 1941-a an nemngheh a ni.   


John F. Kennedy: America President 35-na pawh hi a hmelthat avang leh thusawi a thiam vanga ngaihzawn rawn a ni. Midang hip theihna, a tleirawl lai atang a chhawm leh hmalam hun ṭha zawk tura vision tha tak a neih avangin hriatreng a ni. A thusawi pakhat vangin America thalai rualte chu an ram tana thil tha ti turin a nawr kal a, an ram tana ṭhatna tura bei turin a fuih bawk. Civil rights lamah pawh inpekna nghet tak a neih pawh vawiin thlenga fak leh chawimawi ala hlawhna a ni.  


Richard Nixon: American President 37-na erawh hi chu Watergate scandal-a a inrawlh avangin hriatreng a ni a, a tawpah chuan a ban phah ta a nih kha. US President zahawm tak aṭanga bang awmchhun a ni a, a administration-ah pawh inhnialna leh eirukna a tam hle. Lal Isua zirtir sawm leh pahnih zinga Juda Iskariot-a hming kan lamri ve sek ang hian a ni pawh mi tha leh chawimawi tlak tam tak zingah vawiin thlengin a hming hi la lamrik fo a ni.  


Ronald Reagan: American President 40-na pawh hi a chanchin sawi a nuam a, vawiin thlengin A conservative policy leh sorkar regulation leh chhiah tihtlem a tumna avangin hriat hlawh a ni. Sipai chak tak neih duhtu a ni bawk a, Cold War tihtawp kawngah pawh a thawhhlawk hle.


Hengte hi US President ṭhenkhat, an Preident-puite zinga danglam bikna nei tlemte chauh a ni. President tin hian an chakna leh chak lohna an nei vek a, an legacy chu an hun laia harsatna an tawhte an hmachhawn dan aṭangin a thleng thin. Mi bik an niin chhuanawmna eng emaw tak nei vek an ni a, vawiin thlengin America President-te hian danglamna mak tak nei an la ni. Barrack Obama pawh khawvel chawk buaitu misual hmingthang Bin Laden thihnaah mawhphurhna sang tak a chelh avangin a hming kan lam ri lo thei lo a, chutiangin Donald Trump ngei pawh ISIS Leader kahhlum avangin a hming kan lam ri kumkhua tawh ang. Bill Clinton ngei pawh a chanchin ṭha lam sawi tur a awm rualin a hming lam rik apiangin Monica Lewinsky hming sawi rik a ngai ta ziah bawk a nih hi.  


Father of Chinese Republic tia vawiin thlenga hriat hlawh tak, Sun Yat Sen (1866 - 1925) chuan ‘China hian Compass kan hmuchhuak a, Printing Press kan siamchhuak bawk a, thleng leh no tle siamna; porcelain kan hmuchhuak a, silai-zen kan hmuchhuak a, thingpui fe leh silk puan tah dan kan hmuchhuak bawk a. Ram dangte hian kan thil hmuhchhuahsa hmang hian nasa takin thil an siam ta. Janpanho phei chuan chung thil hmang chuan nasa takin hma an sawn phah a, kan mipuite finna leh thiamna hi Japanho aiin a chungnung zawk a; anni ai chuan kan fing zawkin kan thiltihtheihna a nasa zawk bawk. Japan hoin khawthlang ho tihdan an lachhawng a, awlsam zet zetin thil siamna leh khawl an siam ta a. Japan ai chuan kan ram hi a let sawmin a zau zawk bawk a, anni ai chuan kawng engkimah a let sawmin thiltihtheihna kan nei tam zawk a ni. 


China hian nasa takin tan kan la ang a, khawvela ram hausa ber pakhatna hi kan ni thuai thei dawn a ni tih kan hriat a tul. Tunah chuan engtinnge pakhatna kan nih theih dan kawng chu? Kan thlahtute thurochhiah pakhat chu chaklote chu khai ding ula, a lian leh hausate chu beng hniam ula tih a ni a, chu chu muanna leh mi tinte dikna leh zahawmna kenkawh theihna kawng a ni. Chu chu a ti thei lo a nih chuan eng atan nge China hian a thiltihtheihna leh chaknate chu a hman tak ang? Hetiang atan hian kan inhmang ṭangkai tur a ni dawn lawm ni le? Tiin kum 1924 daih tawhah khan alo sawi a, he thusawi avang hian hriatreng a ni a, fakna leh chawimawina la hlan reng a ni.  



Kan ram hruaitute hi engtin nge kan hriatzui zel hlawm dawn le?

No comments:

Post a Comment

A UPA ZAWKIN A NAUPANG ZAWK RAWNG A BAWL ANG. Lalramenga

 A UPA ZAWKIN A NAUPANG ZAWK RAWNG A BAWL ANG..  Essauva leh Jakoba chungchang sawina a ni a, Essauva ka hua, Jakoba ka hmangaih tiin Lalpan...